Minderheidskerk

Afgelopen dins­dag heb ik de net­werk­avond van het bisdom bijgewoond. Er was een lezing van Stefan Paas, een pro­tes­tantse theoloog van de Vrije Uni­ver­si­teit van Am­ster­dam en van de Theo­lo­gische Uni­ver­si­teit van Kampen. Om een paar redenen vond ik zijn lezing inte­res­sant en waarde­vol. Ik herkende me ook in zijn analyse van het Westerse chris­ten­dom.

De Kerk in het Westen is een min­der­heids­kerk gewor­den. Het aantal mensen dat deelneemt aan het ker­ke­lijk leven is laag. Er is nog een behoor­lijke groep die offi­cieel lid is van een chris­te­lijke kerk, maar de seculari­sa­tie heeft zodanig om zich heen gegrepen dat de meesten niet meer prak­ti­se­rend zijn. De Kerk bevindt zich in een gese­cu­la­ri­seerde omge­ving.

Toen in de 4^e eeuw het chris­ten­dom onder keizer Constan­tijn vrij­heid kreeg en zelfs dé gods­dienst werd, was ongeveer 10% christen. Doordat het chris­ten­dom de staatsgods­dienst werd lieten velen zich dopen en opnemen in de Kerk om oneigen­lijke redenen. Als christen kon je bij­voor­beeld ge­mak­ke­lijker werk krijgen en je werd geac­cep­teerd. Het percentage van 10% is voor Stefan Paas be­lang­rijk. Hij denkt dat eigen­lijk nooit meer dan 10% van de bevol­king om intrinsieke redenen christen was. De grootste groep deed gewoon mee, omdat christen-zijn voor­de­len had.

Dat de Kerk dus een min­der­heid is, is eigen­lijk helemaal niet zo verbazend. Je hoeft te­gen­woor­dig niet meer christen te wor­den, omdat je dan maat­schap­pe­lijk beter geac­cep­teerd bent, of dat je dan ge­mak­ke­lijker een baan kunt krijgen. Het tegen­deel is eigen­lijk waar. Er zijn geen hori­zon­tale redenen meer om christen te wor­den, alleen nog ver­ti­cale redenen. Daar­mee bedoelde Paas: God is goed in zich­zelf, Hij is niet alleen goed vóór. We mogen niet te functioneel over God denken. Hij is goed in zich­zelf. Dat kunnen we als gelo­vi­ge ont­dek­ken. Ik ontdek dat ik christen ben, als ik ontdek dat God goed is in zich­zelf. Ik pluk niet perse maat­schap­pe­lijke voor­de­len uit mijn geloof. Als je iets doet voor een ander, doe je dat ook – als het goed is - om een intrinsieke reden. Een ander helpen is goed in zich­zelf. Er hoeven geen bijbe­doe­lin­gen te zijn.

We hebben de nei­ging om nog steeds te denken vanuit de volks­kerk. We zijn dat gewend. Nu we merken dat het aantal betrokken chris­te­nen min­der wordt, gaan we de normen oprekken om er toch zoveel moge­lijk mensen bij te kunnen hou­den. We verleggen de norm van wat nog chris­te­lijk/katho­liek is. Mensen komen wel niet meer in de kerk, maar ze zijn wel reli­gi­eus. Mensen komen wel niet meer iedere zon­dag in de kerk, maar toch nog wel bij echt be­lang­rijke gelegen­he­den. Veel mensen geloven niet meer in God, maar leven wel sociaal en recht­vaar­dig en dat is eigen­lijk voldoende. De Kerk wordt ook meer een cultureel gegeven. Heel veel mensen vin­den de ker­ke­lijke cultuur be­lang­rijk, maar niet meer het geloof.

Paas maakte een vergelij­king met de balling­schap van Israël. Door de verove­ring van Jeru­za­lem door de Babyloniërs in 587 voor Christus werd Israël van huis en haard ver­dre­ven. Alles wat be­lang­rijk was verdween: het door God beloofde land, de stad Jeru­za­lem, de koning, de tempel waar God woonde. Alle instituties verdwenen. Er bleef niets over en men moest tij­dens de depor­ta­tie de gods­dienst opnieuw uitvin­den, en God opnieuw leren kennen. Wij verkeren ook in een balling­schaps­pe­rio­de.

Het is moei­lijk om een min­der­heid te wor­den en te beseffen dat we het eigen­lijk al zijn. Chris­te­nen als min­der­heid in de samen­le­ving is eigen­lijk normaal. Het is ook niet erg. Jezus lijkt er ook van uit te gaan als Hij zegt, dat wij ‘zout der aarde’ en ‘licht der wereld’ moeten zijn. Je moet niet teveel zout in het eten doen, want dan verliest het eten zijn smaak. Een beetje zout maakt het voedsel juist lekker.

Ron van den Hout
waar­ne­mend pastoor