Martinuskerk Zaltbommel

Wij heten u van harte welkom bij de R.K. Sint-Martinuskerk van Zaltbommel. De kerk is geopend tijdens de vieringen en op elke zaterdagmiddag van 13.00 tot 14.30 uur. Hieronder treft u de vieringen in de komende week, een beknopte geschiedenis van de kerk en de beziens­waar­dig­heden in de kerk.

Vieringen

Geschiedenis

De kerk die in 1781 aan de Oliestraat werd gebouwd, had het karakter van een schuilkerk. Het gebouw was toegankelijk via de Looiersgang.

In het begin van de 19e eeuw waren er plannen om de kerk te vergroten. De eigenaren van de achter de kerk gelegen leerlooierijen weigerden echter hun grond te verkopen. Daarom werd in 1838 de pastorie afgebroken en de kerk richting de Oliestraat uitgebreid. Uit die tijd stamt de eenvoudige classicistische voorgevel, bekroond door een koepeltorentje, Dit alles in de zogenaamde Waterstaatstijl. Naast de kerk werd een nieuwe pastorie gebouwd.

Een eeuw later (in 1939) was de parochie zodanig gegroeid, dat de kerk weer te klein werd. De uitbreiding werd gezocht in de breedte. Het voorste deel van de kerk werd vervangen door een ruimere bouw met zijbeuken en een nieuwe apsis (halfronde, nisvormige ruimte aan een kerk).

Ook het interieur van de Bommelse kerk is interessant. Opvallend zijn de muurschilderingen in de apsis: Jezus met de twaalf apostelen, de wederkomst van de Heer, Jezus voor Pilatus.

Het altaar, van wit marmer en koper, is geschonken door de parochianen bij de verbouwing in 1939. Het werd gekocht van het grootseminarie te Haaren en werd vervaardigd in de tweede helft van de 19e eeuw in Antwerpen.

In 1981 is het 200-jarig bestaan gevierd van de St. Martinuskerk in de Oliestraat. Ter gelegenheid daarvan is een boekje uitgegeven over de historie van het gebouw en de parochie.

• Boekje Zaltbommel 1981 (PDF)

Bezienswaardigheden

1)	In de kapel van de eenheid der christenen hangt een kleine beeldengroep die de bewening van Christus verbeelt. Deze Piëta is afkomstig uit de grote Sint Maartenskerk (begin 16e eeuw). Lees hier meer over deze kleine beeldengroep
2)	Sinds 2001 is de kapel ook in gebruik als gedachteniskapel. Op de icoon toont Christus een Evangelieboek met de tekst: “in het huis van mijn Vader zijn vele woningen”. Rondom de icoon hangen de kruisjes met namen van overleden parochianen. De icoon is gemaakt door Zaltbommelaar Gerard Homburg.
3)	Beeld van de H. Elisabeth van Thüringen (* 1207 - † 1231). Dochter van koning Andreas II en Gertrud van Andechs. Elisabeth voegde zich tot de communiteit van Marburg, stichtte een hospitaal, zette zich in als voorbeeldig verzorgster van armen en zieken en stierf op 24-jarige leeftijd aan uitputting.
4)	Het H. Antoniusbeeld is van eind 16e eeuw, lindehout gesneden, in 2005 gerestaureerd ter herinnering aan 350 jaar franciscaanse zielzorg in de Bommelerwaard.
5)	Beeld van Maria als Moeder van Smarten, opziend naar het kruis.
6)	Schilderij - De Kroning van Maria. Dit schilderij was onderdeel van het vroegere barokke altaar. Op de oude foto is te zien dat het schilderij komt uit het in 1939 verdwenen altaar dat weg moest om uitbreiding van de kerk mogelijk te maken.
7)	Panelen van de vroegere communiebank (18e eeuw). De opdracht van Jezus in de tempel. Simon met het kind Jezus, Jozef en Maria, met de 2 duiven als offergave. Antonius van Padua, dragende een ciborie met de Heilige Hostie. Vervolgens het verhaal knielde de ezel, liet zijn voederbak onaangeroerd en toonde zo meer eerbied voor zijn baas. Korenaren en brood. Toespeling op de Eucharistie. Deze communiepanelen waren oorspronkelijk wit geschilderd. Parochiaan G.P. Homburg, heeft deze prachtige eikenhouten kunstwerken schoongemaakt en gerestaureerd.
8)	Heilig Hartbeeld. In notulen van de bestuursvergadering van 4 juli 1906 staat te lezen: “Door de weldadigheid van de Weledele Heer H.J. Middendorf te Rotterdam in staat is gesteld een nieuw tableau in het hoogaltaar aan te schaffen en de beelden van het H. Hart en van Maria opnieuw te doen polychromeren. Het werk is toevertrouwd aan den Heer Jos Teunissen te Breda en zal opgeleverd worden voor 15 augustus.”
9)	Muurschildering: Jezus met de twaalf apostelen.
10)	Muurschildering: De wederkomst van de Heer.
11)	Muurschildering: Veroordeling van Jezus door Pilatus. De muurschilderingen zijn in 1942 door Eugene Laudy aangebracht.
12)	Het hoogaltaar, van wit marmer en koper, is geschonken door parochianen bij de verbouwing in 1939. Het is afkomstig van het grootseminarie te Haaren. Het werd in de tweede helft van de 19e eeuw vervaardigd in Antwerpen. Op de tabernakeldeur is de verrezen Christus te zien. Verder is op het altaar te zien: de symbolen van de vier evangelisten, het lam op het boek met de zeven zegels (Openb. 5), korenaren en druiventrossen.
13)	Godslamp, rood en geelkoper, 19e eeuw.
14)	Doopvont, wit marmer met koperen deksel, 1896.
15)	In de paastijd staat hier de standaard voor de Paaskaars, geel koper, neo-Romaans, begin 19e eeuw. Ik denk dat het begin 20e eeuw moet zijn.
16)	Lezenaar (adelaar), geel koper, ongeveer 1900. Op de knop de symbolen van de vier evangelisten.
17)	Beeld van Maria met kind. In notulen van de bestuursvergadering van 4 juli 1906 staat te lezen: “Door de weldadigheid van de Weledele Heer H.J. Middendorf te Rotterdam in staat is gesteld een nieuw tableau in het hoogaltaar aan te schaffen en de beelden van het H. Hart en van Maria opnieuw te doen polychromeren. Het werk is toevertrouwd aan den Heer Jos Teunissen te Breda en zal opgeleverd worden voor 15 augustus.”
18)	Panelen van de vroegere communiebank (18e eeuw): Druiven en wijnpers. Toespeling op de Eucharistie Franciscus van Assisi, geknield voor het kruis, mediterend over de dood. De Heilige Jozef met het kind Jezus. Deze communiepanelen waren oorspronkelijk wit geschilderd. Parochiaan G.P. Homburg, heeft deze prachtige eikenhouten kunstwerken schoongemaakt en gerestaureerd.
19)	Maria met Kind. Dit is een kopie op gipsmortel van een gewelfschildering uit de Sint Maartenskerk. Het origineel dateert uit het laatste kwart van de vijftiende eeuw. Deze kopie komt uit de nalatenschap van Hans Keser.
20)	Een tweeluik van Sint Maarten, gemaakt door Rob Heijman in 1997, toen herdacht werd dat Sint Maarten 1600 jaar eerder was gestorven.
21)	Beeld van Franciscus van Assisi.
22)	Beeld van Martinus van Tours, patroonheilige van de kerk.
23)	Panelen van het Scheppingsverhaal uit Genesis. De panelen zijn gemaakt door Cornelia Henrica Maria (roepnaam Cor) van Engelen-Hermans, voor meer informatie zie de link naar de eigen website.
24)	Het orgel is geplaatst bij de verbouwing in 1838. Het is een werk van Naber uit Deventer, met enkele latere aanpassingen. Het historisch waardevolle orgel is in 1989 gerestaureerd.
25)	De 14 kruiswegstaties, die rondom in de kerk hangen, zijn geschilderd rond 1938 door Jozef Maria van de Wiel uit Breda.