Maria Lichtmis

2 Februari

Maria Licht­mis is de populaire naam voor het feest van de Opdracht van Christus in de Tempel. Het wordt op 2 februari gevierd, 39 dagen na Kerst­mis. Aan het begin van de eucha­ris­tie­vie­ring van deze feest­dag vindt een pro­ces­sie met gezegende kaarsen plaats.

Christus als Licht

Maria Licht­mis is, anders dan de naam doet vermoe­den, in eerste instantie een Christus-feest en ver­vol­gens een Maria-feest. Het centrale thema is de open­ba­ring van Christus als ‘het Licht dat voor alle volkeren straalt’. Maria, de moe­der van Jezus, is de draagster van dit god­de­lijke licht. Omdat de licht­pro­ces­sie tij­dens de mis van die dag als een huldeblijk aan de Moeder Gods werd beschouwd, heeft het feest van 2 februari in het Neder­landse taal­ge­bied de naam Maria Licht­mis gekregen.

Veer­tig dagen na Kerst­mis

Maria Licht­mis herinnert de gelo­vi­gen aan het verhaal van de Opdracht des Heren zoals dat door de evangelist Lucas werd opgetekend. In het tweede hoofd­stuk van zijn evan­ge­lie staat dat Jezus veer­tig dagen na zijn geboorte in de Tempel van Jeru­za­lem aan God werd opgedragen. Dat is de reden dat Maria Licht­mis op 2 februari gevierd wordt: 39 dagen na Kerst­mis oftewel de 40^ste dag na de kerst­nacht.

Rituele reini­ging moe­der

Zoals ieder joods jongetje moest Jezus volgens de Tora aan God wor­den toegewijd. Dit gebruik ging gepaard met de rituele reini­ging van de moe­der. Volgens de Mozaïsche wetten was een vrouw die gebaard had, cul­tisch onrein omdat zij met bloed in aanra­king was geko­men. In Levitus 12,6 staat: “Wanneer, na de geboorte van een zoon of dochter, de dag van haar reini­ging is aangebroken, moet zij de pries­ter bij de ingang van de tent van sa­men­komst een lam van nog geen jaar als brandoffer aanbie­den, en een duif en een tor­tel als zondeoffer.”

Simeon

In het tweede hoofd­stuk van Lucas staat hoe Maria en Jozef in de tempel een zekere Simeon aantroffen. Deze ‘vrome en recht­vaar­dige man’ had een open­ba­ring van God ont­van­gen waarin hem beloofd werd dat hij niet zou sterven voordat hij met eigen ogen de Messias zou hebben gezien. Toen hij de veer­tig dagen oude Jezus zag, besefte Simeon dat de aan hem gedane belofte wer­ke­lijk­heid was gewor­den. Lucas laat hem ver­vol­gens een lied zingen dat in de chris­te­lijke li­tur­gie een voorname rol is gaan spelen (in de Latijnse li­tur­gie bekend onder de naam Nunc dimittis):

Laat nu Heer, volgens uw woord
Uw die­naar in vrede heen­gaan.
Mijn ogen hebben uw heil aanschouwd
Dat Gij hebt bereid voor de volken.
Het licht dat voor alle hei­denen straalt,
De glorie van Israël uw volk.

Maria’s ziel met zwaard doorboord

Nadat Simeon dit lied gezongen heeft, zo ver­telt Lucas, zegende hij Jezus en Maria. Tot Maria zei hij: “Deze jongen zal velen in Israël ten val brengen of laten opstaan. Hij zal een omstre­den teken zijn. Ook door uw ziel zal een zwaard gaan - en zo zal ont­huld wor­den wat er in veler harten omgaat”.

Profetes Hanna

Maria en Jozef treffen in Jeru­za­lem ook de profetes Hanna aan, een 84-jarige weduwe uit de Israëlische stam van Aser. ‘Ze was altijd in de tempel en diende God dag en nacht met vasten en bid­den’, schrijft Lucas. Ook Hanna herkent in Jezus de langverwachte Redder van Israël.

Vierde eeuw Jeru­za­lem

Maria Licht­mis behoort tot de oudste chris­te­lijke feesten. Uit de beroemde reis­ver­slagen van de wel­ge­stelde pelgrim Egeria van Bordeaux (4de eeuw) weten we dat de Kerk van Jeru­za­lem het feest vierde op 14 februari. Op deze dag werd een plech­tige pro­ces­sie naar de Ver­rij­ze­nis­basi­liek van Constan­tijn de Grote gehou­den. Het feest had in Jeru­za­lem geen naam, maar werd aangeduid als de veer­tigste dag na Epifanie. Dat is overigens het bewijs dat in de oor­spron­ke­lijke vie­ring van Epifanie ook de geboorte van Christus werd her­dacht.

Justinianus I

Vanuit Jeru­za­lem verspreidde het feest zich over de gehele Kerk. Na de invoe­ring van Kerst­mis werd het feest gelei­de­lijk aan ver­plaatst naar 2 februari. In het Oost-Romeinse Rijk werd het feest in de 6e eeuw inge­voerd. Keizer Justinianus I schreef het feest in 542 voor uit dank­baar­heid dat de pest­epi­de­mie van Con­stan­ti­no­pel was opge­hou­den.

Ver­schil­lende namen

Iedere traditie heeft haar eigen naam aan het feest gegeven. In de Griekse traditie werd het Hypapante tou Kyriou (‘Ont­moe­ting des Heren’) genoemd: de ont­moe­ting die de Heilige Familie had met Simeon en Hanna. De Armeniërs noemen het ‘Intrede van de Zoon van God in de Tempel’. In het 7^de-eeuwse sacra­menten­boek Gelasianum heette het: Purificatio Beatae Mariae Virginis (‘Reini­ging van de Heilige Maagd Maria’), een naam die in de Tri­den­tijnse ritus gehand­haafd bleef. In het Neder­landse taal­ge­bied werd Maria Licht­mis ook wel Maria Zuive­ring genoemd.

Li­tur­gische her­bron­ning

Het feest werd in de kerk van het Westen gelei­de­lijk aan inge­voerd. Daar ont­wik­kelde het feest zich tot een Maria-feest. Pas door de li­tur­gische her­bron­ning van het Tweede Vati­caans Concilie is Maria Licht­mis in eerste instantie een Christus-feest gewor­den en pas in tweede instantie een Maria-feest.

Licht­pro­ces­sie

In de hui­dige orde van dienst van de Romeinse li­tur­gie begint de mis met de ze­ge­ning van kaarsen en een plech­tige licht­pro­ces­sie. Deze staat symbool voor de intrede van Christus, het Licht der Wereld, in de Tempel van Jeru­za­lem. In vroe­gere tij­den werd de kaarsen­pro­ces­sie door het volk beleefd als een lichthulde aan Maria. Tijdens de pro­ces­sie klinkt de Lofzang van Simeon, het Nunc dimittis.

Paus

In de Vati­caanse Sint-Pieters­basi­liek gaat de paus jaar­lijks op 2 februari voor in een avond­mis met een grote groep god­ge­wij­den en andere kloos­ter­lingen en reli­gi­euzen.

Angli­caans

In de angli­caanse traditie wordt met Maria Licht­mis (Candlemas) de Epifanie­tijd (Epiphanytide) af­ge­slo­ten.

(bron: kro-ncrv.nl)