Monumenten en graven oorlogsslachtoffers
Introductie
Zaterdag 24 september 2016 is een herdenkingsplaquette onthuld op de R.K. begraafplaats aan De Virieusingel in Zaltbommel door Jan Klingen (kleinzoon Jan Klingen) en Heliante Dubbeld (kleindochter Louis Boelen). Een lang gekoesterde wens gaat hiermee in vervulling, namelijk het voortdurend herdenken van vier oorlogsslachtoffers van de Tweede Wereldoorlog die op onze begraafplaats zijn begraven.
De Joodse Mary Wolff is bij een overval door Duitse soldaten doodgeschoten. De verzetshelden Louis Boelen en Jan en Tilly Klingen zijn door de Duitse soldaten in de val gelokt en op 24 september 1944 om het leven gebracht.
Hun inzet voor vrijheid ten koste van hun eigen vrijheid wordt weliswaar jaarlijks herdacht op 4 en 5 mei. Wij willen er echter voortdurend bij stilstaan en hopen hiermee ook de volgende generaties aan te spreken. Immers de actualiteit herinnert ons dagelijks aan het feit dat...
Nieuwsberichten over de onthulling
Het Brabants Dagblad en Het Kontakt hebben uitgebreid aandacht besteed aan de plaquette en aan de onthulling. Helaas zijn de berichten niet meer online beschikbaar.
- Verslag en fotoserie van de waardige onthulling (Katholiek Bommelerwaard)
Toespraken tijdens de onthulling
- Welkomstwoord Piet de Lange
- Toespraak door burgemeester A. van den Bosch
- Toespraak door pastor Bertus Bus
Mary Wolff
Mary Wolff (tevens bekend als Mietje) was tijdens de oorlog ondergedoken in hotel Gottschalk te Zaltbommel. Ze verbleef daar onder de schuilnaam Coby of Coba Jansen. Op 8 juli 1944 werd het hotel door Duitse troepen overvallen. Mietje Wolff is daarbij dodelijk getroffen. Ook de eigenaar van het hotel, de heer H.A. van der Laak, kwam om het leven. Drie andere joodse onderduikers werden gearresteerd en weggevoerd naar Westerbork.
Mietje Wolff is aanvankelijk begraven op de Algemene Begraafplaats aan de Bossche Poort te Zaltbommel als ‘onbekend vrouwspersoon’. Na de oorlog is zij herbegraven als ‘doopleerlinge’ op de r.k. begraafplaats aldaar.
In Hotel Gottschalk had Mary Wolff haar haar laten blonderen, liep gewoon rond en hielp in de bediening. Ze was verliefd geworden op de zoon des huizes. Bij de overval op het hotel werd ze bij de tapkast doodgeschoten.
Monument voor ongedoopte kinderen
In het parochiearchief vonden we een opdracht tot het maken van een monument voor ongedoopte kinderen gedateerd 23 mei 2001. Toen het voorstel in de parochie werd besproken, werd het meteen enthousiast ontvangen. Zo zou het monument ook een betekenis kunnen krijgen voor vrouwen die een (vroege) miskraam hebben gehad. Ook zij hebben wellicht behoefte aan zo’n ‘eigen’ plekje voor bezinning op het kerkhof. Er werd ook opgemerkt dat het ook betekenis zou kunnen hebben voor diegenen die vroeger hun eigen leven namen en ook in ongeweide grond werden begraven. De suggestie voor een monument kreeg in ieder geval zoveel bijval dat het eind 2001 is gerealiseerd.
Bij het monumentje staat nog een plaquette met de tekst: “Zeg maar zacht: Ave Maria. Hier vormt God met ons een band, ook de kleinsten die hier rusten staan geschreven in Zijn hand.”
Louis Boelen
Louis Boelen was de gastvrije eigenaar van voormalig hotel-restaurant ‘Den Boogerd’. Hij was betrokken bij de initiatieven van burgemeester Van Goest-Meijer om een inlichtingen- en vluchtroute via Spanje naar Engeland tot stand te brengen.
In Drielse Vertellingen (jaarlijks periodiek van het Driels Museum) van 2015 stond het levensverhaal van Louis Boelen uitgebreid beschreven door ir. Gerard Dubbeld met medewerking van Rianne Dubbeld-Boelen. Ook Jan en Tilly Klingen komen aan in dit uitgebreide artikel aan bod.
Jan en Tilly Klingen
Jan Klingen is geboren in Gouda in 1884 en brengt een groot deel van zijn carrière door in Gilze Rijen. Na zijn aanstelling in 1923 als hoofd-onderwijzer van de lagere school in Alem, betrekt hij met vrouw en kinderen het schoolhuis in de St. Odradastraat. De Klingens hebben zeven kinderen.
Voor de inwoners van Alem was het duidelijk: de familie Klingen maakte deel uit van het verzet. Naast Jan, zijn drie van zijn kinderen, Jan (broeder Jozef), Tilly en Leo, gesneuveld in de oorlog. Jan en Tilly zijn samen met Louis Boelen omgebracht op 24 september 1944 en liggen begraven op de R.K. begraafplaats te Zaltbommel.
Mechtilde Meijer heeft in 2014 het levensverhaal van de familie opgetekend:
- De familie Klingen (PDF)
Johannes Jansen
In de nadagen van de tweede wereldoorlog is, tijdens een van de vele luchtaanvallen door geallieerde bommenwerpers formaties op Nazi Duitsland, Johannes Jansen ( * 30 juli 1873, † 15 februari 1945) om het leven gekomen. Johannes Jansen stond op 15 februari 1945 op het trottoir in het begin van de Boschsstraat bij zijn horeca onderneming o.a. te kijken naar de overvliegende geallieerde bommenwerpers. Men was net terug van de evacuatie en bezig om het pand schoon te maken toen plotseling, op de hoek Boschstraat - Omhoeken, een granaat explodeerde. Een rondvliegende scherf van deze ‘afzwaaier’ heeft Johannes Jansen ter plekke onthoofd.
Monument in Alem
Ongeveer halverwege de Jan Klingenweg te Alem is een herdenkingsmonument opgesteld. Het is een gemetselde bakstenen gedenkzuil, bekroond met een reliëf van Maria. Aan de voor- rechter- en linkerzijde van de zuil zijn drie plaquettes aangebracht met daarop de namen van Jan en Tilly Klingen, Louis Boelen, broeder Jozef en Leo Klingen. Achter het gedenkteken ligt een grasperk in de vorm van een kruis.
- Alem, oorlogsmonument (4en5mei.nl)
Oorlogsgraf op begraafplaats Velddriel
Sinds 1999 wordt elk jaar een korte herdenkingsplechtigheid gehouden op het kerkhof van de Sint Martinuskerk te Velddriel voor de Engelse marinier Patrick Kenneth Pearce en voor de Velddrielenaren die door oorlogsgeweld om het leven gekomen zijn.
Links
- Toespraak Dodenherdenking 2023 (pdf)
- Verhaal van A. Hes (YouTube)
- aankondiging over onrust in Zaltbommel juli 1944 (Streefarchief)
- Oorlogsherinneringen van Gerry Kleijn-de Gier
- Jan Klingen (WikiPedia)
- Driels Museum
- Stiching Mikwe Zaltbommel
