Bij het overlijden van paus Franciscus
Reactie van Mgr. De Korte
Kardinaal Farrell, camerlengo van de paus, heeft op paasmaandag 21 april met diepe droefheid de dood van paus Franciscus bekendgemaakt: ‘Dierbare broeders en zusters, met diepe droefheid moet ik het overlijden van onze Heilige Vader Franciscus aankondigen:
“Vanmorgen om 07.35 uur keerde de bisschop van Rome, Franciscus,
terug naar het huis van de Vader.”
In reacties op zijn sterven vragen kardinaal Eijk en voorzitter mgr. Van den Hende namens de bisschoppenconferentie alle gelovigen om te bidden voor de zielenrust van paus Franciscus. Hieronder plaatsen we de reactie van Mgr. De Korte op het toch nog onverwachte overlijden.
Verbonden met alle mensen
en heel Gods schepping
De laatste tijd was duidelijk dat paus Franciscus kwetsbaar was geworden. Heel bijzonder werd dat toen hij met een dubbele longontsteking in het ziekenhuis werd opgenomen. Katholieken over de hele wereld hebben voor hem gebeden. Om moed en vertrouwen maar ook om genezing. Helaas mocht dat laatste niet het geval zijn. De paus heeft in dit Paasoctaaf zijn leven teruggegeven aan zijn Schepper.
Franciscus de Eerste
Paus Franciscus was voor mij in maart 2013 een onbekende kardinaal uit Argentinië. Zijn naamkeuze was bijzonder en verwees naar Franciscus van Assisi. Gedurende zijn pontificaat heeft de paus zijn naam waargemaakt. Voortdurend kwam hij immers, in navolging van zijn middeleeuwse naamgenoot, op voor de armen, de vluchtelingen en de schepping als Gods eigendom. De ervaringen in Zuid-Amerika zullen daarbij zeker een rol hebben gespeeld. Ik doel op de scherpe sociale tegenstellingen in de meeste landen daar. Paus Franciscus was voor velen binnen en buiten de Kerk een van de weinige morele leiders van dit moment. Niet alleen als het ging om de sociale ethiek. Maar ook als hij opkwam voor het ongeboren leven, de trouw binnen het huwelijk en de zorg voor de ouderen. Zijn beleid werd bepaald door het besef dat wij voortdurend moeten luisteren naar Gods Geest. Dat vormde ook de achtergrond van het synodale proces van de afgelopen jaren.
Ontmoetingen
In de afgelopen twaalf jaar heb ik de paus enkele keren persoonlijk mogen ontmoeten. Het meest uitgebreid tijdens het Ad-Liminabezoek van de Nederlandse bisschoppen in november 2022. Wij spraken de paus toen -in het Vaticaan- op een informele wijze als broeders in het bisschopsambt. De paus was hartelijk en wilde ons bemoedigen. Hij besefte dat leidinggeven aan een bisdom in een land met een sterke ontkerkelijking veel van bisschoppen vraagt. Bij die gelegenheid riep de paus ons op open te staan voor iedereen en gastvrij te zijn voor allen. In dat verband sprak hij de bekende woorden: de Kerk is er voor ‘tutti, tutti, tutti’.
Pastorale leraar
Als een vaderlijke paus koos hij voor de weg van de geleidelijkheid. De eenheid van de Wereldkerk mag immers niet in gevaar komen. Deze paus wilde een pastorale leraar zijn. Hij besefte dat mensen kwetsbaar zijn en moreel kunnen falen. Tegen die achtergrond wees hij op Gods barmhartige en vergevende liefde die wij allemaal nodig hebben. De paus was een leraar die mensen omarmde en intens verbonden was met heel Gods schepping. Ik noem in dat verband zijn belangrijke encycliek Laudato Si’ (2015). Hij wist dat opvattingen binnen onze Kerk kunnen evolueren. De kerkgeschiedenis laat zien dat een organische groei mogelijk is. Denk aan de ontwikkeling van het katholieke denken over democratie, godsdienstvrijheid, oecumene, interreligieuze dialoog en de doodstraf.
Gebed en consequent dienen
Voor zover ik kan zien, heeft het gebed het bestaan van deze paus bepaald. Hij wist zich ook gedragen door het gebed van vele gelovigen. Al bij zijn start op het balkon van de Sint-Pieter, nu dus twaalf jaar geleden, boog hij het hoofd en vroeg hij om het gebed van de aanwezigen op het plein. Voor deze paus stond dienen voorop. In die zin heeft hij de navolging van Christus waargemaakt. Christus is immers niet gekomen om gediend te worden maar om te dienen en zijn leven te geven. Jezus heeft zichzelf weggeschonken tot onze verzoening en heeft de macht van de dood gebroken. Christus wil ons verzoende bestaan richten op het beminnen van God en de naaste. Die overtuiging bepaalde, naar mijn overtuiging, het leven en de verkondiging van paus Franciscus.
Grote devotie voor Maria
In de vorming van een katholieke priester heeft ook Maria vanzelfsprekend een plek. Zeker zal dat ook in Argentinië het geval zijn geweest. Bij deze paus kwam een klassieke Mariadevotie in beeld. Na iedere buitenlandse reis bracht hij in Rome een bezoek aan de basiliek van Maria Maggiore om de moeder van de Heer te danken voor een veilige thuiskomst. Maria was voor hem nauw verbonden met ons geloof in de incarnatie, de menswording van God in Christus. Maria is de eerste van de heiligen en voorspreekster bij de Heer. De moeder van de Heer verwees paus Franciscus steeds opnieuw naar Christus, onze gekruisigde en opgestane Heer.
Grote dankbaarheid
Wij gedenken onze overleden paus met grote dankbaarheid. Wij leven vanuit het vertrouwen dat hij nu, in deze Paastijd, is thuisgekomen bij de Heer, die hij heel zijn leven heeft willen dienen.
+ Mgr. dr. Gerard de Korte
bisschop van ’s-Hertogenbosch
